Jak głosi znane powiedzenie: historia lubi się powtarzać. Dotyczy to także negatywnych wydarzeń z przeszłości. Międzynarodowe spotkania młodzieży pomagają zrozumieć wspólną, często trudną przeszłość narodów, jak również przypominają drogi do pojednania i porozumienia między nimi. Nawet z najtrudniejszych okresów naszej historii można czerpać budujące przykłady ludzkiej solidarności, pojednania i pokojowych przemian. Ważne jest, aby konkretne wydarzenia z przeszłości przedstawiać w korelacji z aktualnymi, które bezpośrednio nas dotyczą. Takie podejście pozwala na zrozumienie zjawisk, które wydają się abstrakcyjne i oderwane od naszych czasów.

POWIĄZANIA TEMATYCZNE

#historia #wojna #pokój #prawa człowieka #solidarność #pojednanie #edukacja obywatelska

PROFIL OSÓB UCZESTNICZĄCYCH

Projekt jest zalecany dla młodzieży powyżej 14 roku życia. Ponieważ poruszane tematy mogą być trudne, osoby uczestniczące powinny cechować się dojrzałością emocjonalną, umiejętnością krytycznej refleksji oraz choćby minimalną wyjściową wiedzą omawianych zagadnieniach. Kluczowa jest jednak osobista motywacja i chęć udziału w takim projekcie.

Warto oprzeć tematykę spotkania na osobistych doświadczeniach osób uczestniczących i zdać się na ich pomysły. Pomoże to młodzieży mocniej zaangażować się w projekt i zachęci do jego współtworzenia. Takie podejście umożliwi jeszcze skuteczniejsze uwidocznienie wpływu historii rodzinnej na teraźniejsze życie. Będzie to wówczas osobiste doświadczanietego, jak historia kształtuje nasze życie, a nie ogólny scenariusz “nigdy więcej (wojny, ludobójstwa itp.)”.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA

Założeniem projektu jest zestawienie wydarzeń historycznych ze współczesnymi oraz poszukiwanie w nich przełomowych momentów i ludzkich postaw, które pozwalają przetrwać zło i przywrócić pokój. Przykład minionych pokoleń, które  potrafiły skutecznie walczyć o własną wolność i prawa człowieka, może pomóc młodzieży w refleksji nad jej obywatelską rolą i odpowiedzialnością dzisiaj. Na przykład, analizując dzieje II Wojny Światowej, można skupić się na zjawisku wykluczania czy stygmatyzacji niektórych społeczności (a w efekcie izolowania ich od społeczeństwa) i spróbować znaleźć analogię do czasów współczesnych. Czy również dziś mierzymy się z problemem „etykietowania” pewnych grup czy osób, przez co są stygmatyzowane? Badając to zjawisko na tle wydarzeń historycznych, można wnioskować, w jakim kierunku prowadzi wykluczanie i jakie mogą być społeczne skutki takiego procesu.

Aby dać ujście skomplikowanym emocjom, które na pewno pojawią się podczas omawiania negatywnych aspektów historii, warto podczas spotkania młodzieży zaplanować czas na działania twórcze i swobodne rozmowy. Konkretne aktywności powinny być zharmonizowane i dostosowane do osób uczestniczących oraz programu. Dotyczy to także zrównoważenia negatywnych i pozytywnych zagadnień w czasie trwania projektu. Na przykład, jeśli program przewiduje wizytę w miejscu pamięci i omawianie jakichś tragicznych zdarzeń z przeszłości, należy zadbać o wcześniejsze przygotowanie młodzieży do tego tematu. Uważność na pojawiające się wątpliwości i emocje powinna towarzyszyć całemu spotkaniu. Młodzi ludzie potrzebują przestrzeni na stawianie pytań i wyrażanie swoich emocji, a przede wszystkim bezpieczeństwa w grupie. Historia jest opowieścią samą w sobie, ale może być dla młodzieży także zachętą do refleksji nad obecnymi czasami. Trudne wydarzenia historyczne mogą być punktem wyjścia do dyskusji na temat kondycji człowieka oraz uniwersalnych wartości, takich jak: sprawiedliwość, godność, szacunek czy poczucie sensu. Pomysły:

 – zajęcia poświęcone wydarzeniom z przeszłości (prezentacja, lekcja muzealna, warsztaty, projekcja filmu, wizyta w archiwum lub miejscu pamięci, kwerenda w Internecie, spotkanie ze świadkiem czasu itp.);

 – wyszukiwanie i analiza aktualnych relacji medialnych na temat analogicznych współczesnych wydarzeń oraz ich artystycznych interpretacji (literackich, filmowych, teatralnych itd.);

 – działania twórcze na bazie zdobytych informacji i inspiracji (inscenizacje, kolaż, storytelling, itp.);

  –  rozmowy na temat wartości, które dają młodym ludziom poczucie sensu w życiu (na przykład stworzenie katalogu wartości w oparciu o założenia logoterapii Viktora Frankla).  

PRZYGOTOWANIE

Zespół projektowy: W projektach szkolnych najlepiej skorzystać z fachowej wiedzy nauczycielek i nauczycieli historii, jednak starać się nie skupiać na przedstawianiu “suchych” faktów historycznych, lecz spotkanie przeprowadzić w formie swobodnych rozmów oraz pracy w grupach. Niech tematem wyjścia nie będą daty, a przyczyny i skutki ludzkich decyzji. Jeśli projekt będzie dotyczył bolesnych losów lub wydarzeń, w zespole powinna znaleźć się osoba, która potrafi moderować dyskusję i może wspierać młodzież w radzeniu sobie z trudnymi emocjami.

Wsparcie zewnętrzne: W takim temacie można uzyskać wsparcie w miejscach pamięci, archiwach, muzeach lub instytucjach badawczych, które z reguły mają też ofertę pedagogiczną.

Miejsce: Można zaplanować projekt tak, aby odbywał się w miejscu, z którym związane są omawiane wydarzenia. Można go też zorganizować w miejscu pamięci lub domu spotkań młodzieży, specjalizującym się w edukacji historycznej. Nie musi być to jednak reguła, szczególnie w odniesieniu do wydarzeń, które ściśle wiążą się z historią osób biorących udział w projekcie (z na przykład rozmowy ze świadkami historii). –wtedy wybór miejsca może być oparty o ich indywidualne prośby i pomysły.

Czas: Dla podkreślenia symboliki i wagi danego tematu, projekt można zorganizować w czasie upamiętniania wydarzeń, którym jest poświęcony. Podczas planowania spotkania należy przewidzieć wystarczająco dużo czasu zarówno na realizację poszczególnych punktów programu (na przykład wizyty w miejscu pamięci), ale też przygotowanie młodzieży do udziału w nim. W trakcie trwania projektu koniecznie trzeba zostawić czas na refleksję i wyrażanie emocji, stawianie pytań i dzielenie się wątpliwościami z innymi.   

Materiały: Warto wcześniej skompletować kluczowe materiały źródłowe w obu językach, aby młodzież jeszcze przed spotkaniem mogła wstępnie zapoznać się z tematem projektu. Możliwość zgłębiania trudnej tematyki w języku ojczystym pozwala na precyzję, uniknięcie błędów w zrozumieniu oraz – co szczególnie istotne – swobodne wyrażenie własnych refleksji czy opisanie emocji.

Rekrutacja: Warto pamiętać, aby osoby zapraszane do projektu były dojrzałe emocjonalnie oraz posiadały pewien zasób wiedzy, który umożliwi im krytyczne podejście do omawianych tematów – czasem bardzo trudnych.

Inne ważne aspekty: W każdym przypadku wizyta w miejscu pamięci powinna być poprzedzona metodycznym i emocjonalnym przygotowaniem grupy, a zakończona staranną ewaluacją (por. broszura „Wizyty w miejscach pamięci. Wskazówki PNWM dla organizatorów polsko-niemieckiej wymiany młodzieży”).

WYMIAR LOKALNY

Jeśli wydarzenia/postaci związane są z historią danej miejscowości bądź regionu, warto w projekcie zaakcentować ten lokalny wymiar odpowiednimi działaniami (szczególnie, jeśli te związki mają pozytywny ładunek emocjonalny). Można na przykład przygotować grę terenową śladami danej osoby, bądź zadbać o jej publiczne upamiętnienie (w formie tablicy, wystawy, spektaklu, prezentacji, koncertu itp.).

KONTYNUACJA I TRWAŁOŚĆ

Szczególnie projekt realizowany w partnerstwie szkół daje duży potencjał kontynuacji. Zagadnienia poruszane w czasie wymiany mogą być rozwijane na przykład na lekcji historii, a działania projektowe mogą powtarzać kolejne roczniki uczennic i uczniów.

PROPOZYCJE PNWM

Publikacja „Polska – Niemcy. Wojna i pamięć”: www.pnwm.org/publikacje/polska-niemcy-wojna-i-pamiec

Wsparcie PNWM dla projektów w miejscach pamięci terroru hitlerowskiego: www.pnwm.org/pamiec

PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI

Projekt: „Pogmatwane losy Kaszubów w czasie okupacji – młodzież na tropach historii”

Partnerzy: Zespół Szkół Ogólnokształcących (Kartuzy), Europaschule Gymnasium (Schwarzenbek)dzone w ramach tego partnerstwa. Relacje można obejrzeć na stronie internetowej I LO.