Globalny problem zanieczyszczenia zbiorników wodnych i deficyt wody to sprawy nie tylko ekologii, ale nas wszystkich. Trzeba odpowiedzieć sobie na pytanie, jak bardzo nas ona dotyczy i czy można się tego dowiedzieć na międzynarodowym spotkaniu młodzieży? Jedno jest pewne: woda, tak jak projekty wymiany, przekracza granice i dlatego praca nad jej ochroną powinna mieć również transgraniczny charakter.

POWIĄZANIA TEMATYCZNE 

#ekologia #zanieczyszczenie #woda #plener #zrównoważony rozwój

PROFIL OSÓB UCZESTNICZĄCYCH 

Charakter projektu nie przewiduje konkretnych limitów wiekowych. Osoby uczestniczące powinny być jednak w podobnym wieku, żeby łatwiej im było dyskutować na omawiane tematy. Dobrze, gdyby interesowały się ekologią, choć nie powinno to być warunkiem uczestnictwa w projekcie – spotkanie można potraktować także jako wprowadzenie do tematu.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA 

Działania powinny być dopasowane do wieku i wiedzy osób uczestniczących. W przypadku młodzieży szkolnej, można je interesująco powiązać z treściami omawianymi na lekcjach (przyrody, biologii, geografii, chemii itd.). Projekt może przybrać charakter popularnonaukowy, dlatego warto zbalansować program spotkania. Można go dopełnić zajęciami międzykulturowymi i rekreacyjnymi, żeby był bardziej różnorodny. Należy też zadbać o równowagę między teorią i praktyką, stosując interaktywne, angażujące metody pracy oparte na doświadczaniu.

Propozycje i pomysły:

• doświadczenia prowadzone przez osoby uczestniczące (np. pobieranie i analizowanie próbek wody oraz mierzenie poziomu ich zanieczyszczenia),
• zajęcia tematyczne (na przykład cykl hydrologiczny, źródła zanieczyszczeń i sposoby oczyszczania wody),
• burza mózgów dotycząca możliwości oszczędzania wody (w szkole, w domu, w czasie wymiany itd.),
• wizyta w miejscu powiązanym z tematem (oczyszczalnia ścieków, muzeum, laboratorium badawcze, wodociągi miejskie, organizacja grupująca aktywistki/aktywistów ekologicznych),
• wspólne prace porządkowe wybranego zbiornika wodnego lub jego otoczenia,
• prowadzenie sond ulicznych dotyczących użytkowania i ochrony wody,
• działania kreatywne (na przykład. przygotowanie bloga, wystawy fotograficznej, happeningu).

PRZYGOTOWANIE 

Zespół projektowy: Zespółpowinien składać się z osób zaznajomionych z tematem. Merytoryczne wsparcie mogą zapewnić nauczycielki i nauczyciele biologii, geografii czy chemii, ale warto sięgnąć też po pomoc poza szkołą, u osób z interdyscyplinarną wiedzą z zakresu ekologii i zrównoważonego rozwoju, korzystających z interaktywnych narzędzi do pracy z grupami.

Wsparcie zewnętrzne: W zaplanowaniu i realizacji programu czy udostępnieniu materiałówmogą wspierać na przykład centra nauki lub edukacji ekologicznej, domy spotkań specjalizujące się w tej tematyce, laboratoria i instytucje badawcze, organizacje ekologiczne i  organy odpowiedzialne za rezerwaty przyrody.

Miejsce: Ponieważ jest to projekt STE(A)M, czyli związany z naukami ścisłymi, należy położyć w nim nacisk na własne badania i naukę odkrywczą. Osoby uczestniczące w spotkaniu powinny mieć dostęp do laboratorium bądź – zależnie od tematyki – do innych przestrzeni badawczych (na przykład centrum badawczego lub centrum edukacji ekologicznej). Najlepiej przeprowadzić projekt w pobliżu jakiegoś zbiornika czy cieku wodnego, który jest punktem wyjścia do dyskusji. Nie jest to konieczne, choć obecność wody w pobliżu jest ogromną wartością dodaną.

Projekt może się również skupiać na przykład na codziennym użytkowaniu wody oraz kształtowaniu dobrych nawyków w tym zakresie. Wtedy wystarczy dowolne dogodne miejsce spotkania, a do zajęć praktycznych (analiz, doświadczeń) można wykorzystać wodę z miejscowego wodociągu czy studni. Alternatywą jest organizacja wymiany młodzieży w wyspecjalizowanym miejscu spotkań: w Polsce warto sprawdzić w wyszukiwarce internetowej hasło typu „centrum edukacji ekologicznej”. Analogiczne miejsca w Niemczech można wyszukać na stronie Arbeitsgemeinschaft Natur- und Umweltbildung e.V.

Czas: Najlepiej wybrać czas realizacji umożliwiający zajęcia/badania w plenerze. W wymianie szkolnej można go przeprowadzić w ramach tygodnia projektowego i połączyć z tematyką lekcji, które pomogłyby uczennicom i uczniom przygotować się do niego.   

Materiały: warto skorzystać z tekstów edukacyjnych poświęconych tematyce, materiałów multimedialnych, porad specjalistycznych, narzędzi badawczych. W przypadku bezpośredniej pracy z wodą, trzeba pomyśleć o kaloszach czy nieprzemakalnych ubraniach. W ramach pracy badawczej należy mieć dostęp do podstawowego sprzętu laboratoryjnego, jak szalki, probówki czy mikroskopy. Pomoc w skompletowaniu sprzętu mogą zapewnić partnerzy instytucjonalni (zob. „Wsparcie zewnętrzne”) lub sponsorzy.

Rekrutacja: Informację o projekcie można rozpowszechnić za pośrednictwem ośrodków młodzieżowych, szkół, klubów, inicjatyw bądź stowarzyszeń zajmujących się tematyką STE(A)M. Warto wspomnieć, że tematyka projektu jest stricte przyrodnicza i z takim nastawieniem należy poszukiwać osób, które wezmą w nim udział.

Inne ważne aspekty:  

Program należy dobrze zbalansować i dopełnić zajęciami rekreacyjnymi, tak aby nie był on zbyt przytłaczający dla osób uczestniczących. Projekt, oprócz podbudowy teoretycznej, powinien zapewnić młodzieży możliwość uczenia się poprzez doświadczenie. Pomogą w tym interaktywne/empiryczne metody i narzędzia. Działania przy akwenach mogą wymagać zgłoszenia lub wręcz uzyskania zgody zarządców.

WYMIAR LOKALNY 

W ramach projektu, osoby uczestniczące mogą zapoznać się z lokalnymi inicjatywami tematycznymi i zainspirować się do tworzenia podobnych projektów w swoim środowisku.  Można rozejrzeć się, jakie zbiorniki i cieki wodne są w okolicy i po co właściwie są potrzebne? Dlaczego trzeba o nie dbać? Jaki jest stan ich czystości? Warto odpowiedzieć na te pytania, a następnie poszukać pomysłów na utrzymanie dobrego czy poprawę złego stanu zbiorników wodnych. Można również rozejrzeć się za placówkami o wymiarze lokalnym, które zajmują się czystością wód i spróbować nawiązać z nimi współpracę.

Jeśli projekt jest realizowany poza miejscem zamieszkania osób uczestniczących, warto go, choćby w mniejszym zakresie, powtórzyć lokalnie – w ich najbliższym otoczeniu. Problem zanieczyszczenia czy deficytu wody ma charakter globalny, ale oddziaływanie jest jak najbardziej lokalne i dotyka na co dzień wielu osób. Dobrze jest zadbać w projekcie o transfer wiedzy, refleksji i dobrych praktyk do codzienności młodych ludzi. 

KONTYNUACJA I TRWAŁOŚĆ 

Zajmowanie się tematyką zrównoważonego rozwoju jest krokiem w kierunku poprawy jakości życia. Dobrze, aby działania w ramach tego typu projektów, na dłużej pozostały w pamięci osób uczestniczących. Podczas spotkania młodzież otrzyma wiedzę i narzędzia, które pomogą jej dbać o zbiorniki i cieki wodne. Spotkanie może uwrażliwić młodych ludzi na tematykę zrównoważonego rozwoju i przysłużyć się do dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z rówieśnikami. Można przygotować serię prezentacji z projektu na temat, jak dbać o wodę w naszym otoczeniu i jak ją oszczędzać w czasie zmian klimatycznych i niedoborów.

PROPOZYCJE PNWM  

„Szerpa” – serwis PNWM poświęcony edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju www.szerpa-ezr.org

Inspiracje dla projektów STE(A)M zebrane przez PNWM na wirtualnej tablicy: Padlet

Wsparcie i przykłady polsko-niemieckich projektów z zakresu STE(A)M: www.pnwm.org/eksperyment 

PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI 

Projekt: Neisse-Piraten: Plastikmüll in Flüssen

Partnerzy: Forschungslabor DLR_School_Lab TU Dresden,  Karkonoska Państwowa Szkoła Wyższa Jelenia Góra oraz czeski partner Dobrovolnické centrum in Ústí nad Labem

Film z projektu dostępny jest na platformie Vimeo.