Kwestie uchodźstwa i migracji, które są ważne, aktualne społecznie oraz medialnie, bywają też elementem osobistego doświadczenia młodych ludzi. Warto więc zająć się nimi podczas międzynarodowych spotkań młodzieży.

POWIĄZANIA TEMATYCZNE

#migracja #uchodźstwo #społeczeństwo #różnorodność #międzykulturowość #prawa człowieka #edukacja obywatelska #tolerancja #tożsamość #metoda biograficzna

PROFIL OSÓB UCZESTNICZĄCYCH

Ze względu na delikatną i niełatwą tematykę, w projekcie powinny brać udział osoby bardziej dojrzałe emocjonalnie, w wieku co najmniej 14 lat. Wartością samą w sobie będzie udział osób o różnym tle społecznym, kulturowym, edukacyjnym i innym. Równie cenne będzie zaproszenie osób z doświadczeniem uchodźczym lub migracyjnym. W trakcie omawiania tematów należy szczególnie zadbać o ich komfort i bezpieczeństwo, zostawiając im samym decyzję, jak głęboko chcą się zaangażować w projekt i o czym chcą opowiadać. Niejednokrotnie ich wspomnienia są na tyle trudne, że wracanie do nich może doprowadzić do retraumatyzacji.  (zob. punkt „Zespół projektowy”).

Z drugiej strony praca z grupami bardziej homogenicznymi, o podobnych doświadczeniach, wyjściowej wiedzy i wyobrażeniach o temacie, również ma ogromny sens. Łatwiej wówczas pracować na przykład nad przełamaniem obaw osób uczestniczących przed tym, co „inne” oraz wzmocnieniem ich otwartości na różnorodność.   

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA

Dużo czasu w programie (szczególnie na początku) należy przeznaczyć na działania i metody budujące zaufanie oraz otwartość w grupie. Działania bezpośrednio realizujące temat projektu to na przykład:

• zajęcia przekazujące wiedzę dotyczącą kwestii uchodźstwa i migracji (wykład, prezentacja, lekcja muzealna, projekcja filmu połączona z dyskusją, warsztaty itp.),
• spotkanie z osobą/osobami z doświadczeniem uchodźstwa lub migracji (np. w formule „żywej biblioteki”),
• praca metodą biograficzną (w tym badanie rodzinnych historii osób uczestniczących w projekcie – czy ktoś z bliskich doświadczył migracji bądź uchodźstwa?),
• krytyczna analiza mediów – jak relacjonują tę tematykę?,
• spotkanie z osobami aktywistycznymi zajmującymi się kwestią migracji/uchodźstwa,
• różne działania artystyczne, pisanie listów-interwencji.

PRZYGOTOWANIE

Zespół projektowy: Zalecane jest zaangażowanie do zespołu i programu osób z wykształceniem psychologicznym i doświadczeniem zawodowym w tym obszarze, do których młodzież będzie mogła się zwrócić w przypadku trudności emocjonalnych. Ważne będzie też włączenie eksperta lub ekspertki w obszarze uchodźstwa i migracji (z odpowiednimi kompetencjami i narzędziami edukacyjnymi). Jeśli taka osoba ma własne doświadczenia uchodźcze lub migracyjne i udziela się aktywistycznie – jej praca w zespole projektowym będzie miała jeszcze większe znaczenie.

Wsparcie zewnętrzne Różnego rodzaju wsparcie (kontakty, dane, materiały, ewentualny wkład finansowy, osobowy bądź rzeczowy) może być zapewnione przez organizacje (poza)rządowe oraz nieformalne grupy aktywistyczne, które pracują z oraz na rzecz osób z doświadczeniem uchodźczym i migracyjnym.

Miejsce: Temat czy grupa docelowa projektu nie narzucają ograniczeń co do miejsca spotkania, choć niewątpliwie więcej osób z doświadczeniem migracyjnym lub uchodźczym, a także organizacji i grup pracujących z tym środowiskiem, skupia się w ośrodkach miejskich.

Czas: Spotkanie o takiej tematyce najlepiej zaplanować na około 5-7 dni. Tego rodzaju projekt wymaga dłuższego wprowadzenia i lepszej integracji grupy, aby zapewnić młodzieży większe poczucie bezpieczeństwa, które trudno osiągnąć w krótszym czasie.  Dłuższy czas trwania może z kolei powodować nadmierne emocjonalne obciążenie osób uczestniczących.   

Materiały: W Internecie można znaleźć wiele wiarygodnych danych i materiałów edukacyjnych poświęconych tematyce uchodźctwa i migracji (na przykład strona internetowa Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców: www.unhcr.org/pl. Biuro ma też swoje przedstawicielstwa między innymi w Warszawie, Berlinie oraz w Norymberdze). Najcenniejszym źródłem informacji są jednak osoby, które doświadczyły uchodźstwa lub migracji. Warto zorganizować z nimi spotkanie, na przykład w formule „żywa biblioteka”.

Rekrutacja: zob. uwagi w punkcie „Profil osób uczestniczących”. W formularzu zgłoszeniowym należy odpytać, jakiego ewentualnie dodatkowego wsparcia (np. pośrednictwo językowe) może potrzebować dana osoba zainteresowana udziałem w projekcie.   

Inne ważne aspekty: Realizując taki temat projektu, należy szczególnie zadbać o weryfikację informacji, kulturę prowadzenia dyskusji (w oparciu o argumenty, a nie emocje) oraz stworzenie w grupie poczucia bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania. W czasach szumu medialnego i nieprawdziwych informacji, młodzi ludzie są szczególnie podatni na manipulację w temacie uchodźstwa oraz migracji, ponieważ często nie potrafią jeszcze krytycznie patrzeć na informacje i selekcjonować ich.  Może to prowadzić do silnej polaryzacji ich poglądów, a w efekcie – do napięć i konfliktów między nimi.

WYMIAR LOKALNY

Zgodnie z hasłem „nic o nas bez nas”, warto zaprosić do projektu (w roli osób uczestniczących bądź gości wybranego punktu programu) osoby z doświadczeniem uchodźstwa lub migracji z lokalnych środowisk.

KONTYNUACJA I TRWAŁOŚĆ

Impulsem do działań projektowych, także poza spotkaniem, mogą być różne wydarzenia w ciągu roku, na przykład Światowy Dzień Uchodźcy (obchodzony 20 czerwca) czy Międzynarodowy Dzień Migrantów (18 grudnia). Warto zachęcać młodzież do wolontariatu na rzecz lokalnych organizacji i inicjatyw wspierających osoby z doświadczeniem uchodźstwa lub migracji. Można też zorganizować odrębny projekt (na przykład warsztaty), inspirujący i przygotowujący młodych ludzi do roli ambasadorów tego tematu w swoim otoczeniu.

PROPOZYCJE PNWM

Diversity Box: Portal internetowy z materiałami, informacjami i checklistami wspierającymi projekty na temat różnorodności w polsko-niemieckiej wymianie młodzieży.

Checklista „Różnorodność w spotkaniach młodzieży” : www.pnwm.org/publikacje/checklista-roznorodnosc-w-spotkaniach-mlodziezy

Broszura „Zdrowie emocjonalne młodzieży. 10 wzmacniających praktyk” (wersja polska, niemiecka i ukraińska): www.pnwm.org/publikacje/zdrowie-emocjonalne-mlodziezy-10-wzmacniajacych-praktyk 

Zbiór metod na spotkania młodzieży: Pomysłodzielnia (np. metoda „Przekraczając granice”)

PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI

Projekt: „Obcy stają się przyjaciółmi. Drogi z daleka do Gdańska i Bremerhaven”. (finalista konkursu Polsko-Niemieckiej Nagrody Młodzieży 2017-2019 „Razem w Europie. Jeden cel”) Młodzież z obu miast prowadziła i nagrywała wywiady z mieszkającymi w nich imigrantkami oraz imigrantami. Osoby uczestniczące w projekcie postanowiły sprawdzić, dlaczego postanowili zmienić miejsce do życia, jak czują się w Polsce oraz w Niemczech.

Partnerzy: V Liceum Ogólnokształcące (Gdańsk), Lloyd-Gymnasium (Bremerhaven)

Film o projekcie dostępny na portalu YouTube.